Eerder dit jaar publiceerde de NOS een bijzondere info-graphic over de media in Nederland. We keken onlangs naar de drie bedrijven die televisieprogramma’s brengen. Nu kijken we naar de twee partijen die gezamenlijk 90% van het kranten-landschap in handen hebben.

Marktwerking in actie?

Stel, je bent abonnee van Trouw en het valt je op dat de berichtgeving niet meer het orthodox-protestantse verzetsgeluid is zoals het ooit was. Je kiest voor een andere ‘verzetskrant’, bijvoorbeeld Het Parool. Je kiest als consument wat bij je past. Marktwerking in uitvoering.

Resultaat? Er is niets veranderd. Je leest hetzelfde nieuws, geselecteerd door hetzelfde bedrijf, geschreven met dezelfde belangen, gedrukt door dezelfde pers, gesponsord door dezelfde adverteerders en afgeleverd door dezelfde bezorger.

De Persgroep

De Persgroep is een groot Vlaams conglomeraat met 5400 werknemers en een omzet van 1,1 miljard (2015). Het heeft naast diverse Vlaamse publicaties en bijvoorbeeld televisiezender VTM, ook 50% van de Nederlandse krantenmarkt in handen. De Persgroep is uitgever van nieuwsmerken zoals het Algemeen Dagblad, de Volkskrant, de Gelderlander, Trouw, de Stentor, het Brabants Dagblad, De Twentsche Courant Tubantia, Eindhovens Dagblad, BN/DeStem, Het Parool en de Provinciale Zeeuwse Courant. Daarnaast is De Persgroep eigenaar van QMusic (Radio Noordzee), AT5 en diverse Nederlandse online publicaties.

Het bedrijf is eigendom van de ondernemersfamilie Van Thillo. In Nederland nagenoeg onbekend. CEO en multimiljonair Chistian van Thillo wordt omschreven als een charismatisch, flamboyant, opgewekt zakenman. Een krantenkenner, een kille saneerder, een streber, een rechtenstudent. Over het privéleven van deze mediamagnaat is echter weinig informatie te vinden.

Wel lezen we dat hij door zijn ouders naar het Sint-Jozefcollege werd gestuurd, jezuïetenonderwijs. Christian van Thillo werd aldaar onderdeel van een wereldwijd netwerk, zoals het Sint-Jozefcollege zelf zegt, wat ongetwijfeld de nodige deuren heeft geopend. Voordat Christian van Thillo het stuur overnam, volgde hij een MBA-studie aan de Amerikaanse Duke University. Een bedrijfskunde en management opleiding, geschoeid op Amerikaans kapitalistische leest.

‘Christian heeft maar één doel: nog meer geld en nog meer macht. Hij zal de hoofdredacties [van Nederlandse media] bemannen met slippendragers … Redacties worden afgeslankt tot het hoogstnodige, onderzoeksjournalistiek zal een kleine rol krijgen en de tabloidisering zal onder Van Thillo oprukken.’
— Vrij Nederland

Van Thillo doet hands-on hoofdredactie, hij doorbreekt daarbij uiteraard de scheidingslijn tussen uitgever en hoofdredacteur. “Hij is wél de grote baas. Als hij zegt dat een artikel niet deugt, weegt dat toch zwaarder.” En uiteraard geldt hier ook het fenomeen “‘Synergie’: artikelen uit de ene krant van de eigen groep worden in de andere geplaatst om kosten te besparen.”

Van Thillo was ook lid van de Raad van Toezicht bij Bertelsmann. Hij is een niet-managend directeur van investeringsbedrijf en financieel adviseur Carlton Capital Partners opererend vanuit Londen. Hij was onderdeel van de Regentenraad van de Centrale Bank van België. Dit geeft een indruk wat voor persoon en organisatie 50% van de Nederlandse kranten in handen heeft.

Mediahuis

Mediahuis is ook een Vlaams conglomeraat van media-bedrijven. Het bedrijf heeft 3200 medewerkers en een omzet van 616 miljoen euro (2017). Met nieuwsmerken zoals NRC Handelsblad, De Telegraaf, De Limburger, Metro en de dagbladen van Holland Media Combinatie, heeft Mediahuis 39% van de Nederlandse krantenmarkt in handen.

Mediahuis ontstond in 2013 na integratie van het Belgische Corelio en Concentra. Deze bestonden zelf weer uit een verzameling van bedrijven, aandeelhouders en titels. De Corelio-organisatie leverde de nieuwe CEO: Gert Ysebaert. Onder Ysebaert werd NRC Media en TMG / De Telegraaf Media Groep (waaronder o.a. GeenStijl) aangehaakt. TMG uiteraard na een worsteling met grootaandeelhouder John de Mol.

Ysebaert geeft aan dat hij Facebook en Google meer als concurrent ziet dan De Persgroep. “Je kijkt niet meer in de krant wat wordt het weer morgen, maar je kijkt op internet of het over een half uur regent. En dat is gratis. Dus [het] gaat meer over journalistiek dan ooit. Het is het enige waarmee je je onderscheidt. Dat is op zich goed nieuws maar het is wel de uitdaging dat je dat lukt.”

Waar het precies naartoe gaat met Mediahuis zullen we moeten afwachten. Ysebaert lijkt journalistieke diversiteit beter te borgen dan Van Thillo. Tegelijkertijd is Mediahuis een oerwoud van holdings, mede-eigenaren, investeerders en aandeelhouders. Een groot web van onduidelijke belangen die allen behartigd moeten worden in de berichtgeving.

Belangen en afhankelijkheden

Een voorbeeld van onduidelijke belangen in het Medialandschap: NRC Media werd van De Persgroep overgenomen door Mediahuis, met participatie en geld van Stichting Democratie & Media (SDM) – die op hun beurt weer zijn gelieerd o.a. aan het geld en de visie van miljardair George Soros. De Persgroep en SDM kochten NRC in samenwerking met Vereniging Veronica. Vereniging Veronica die onlangs haar Persbureau ANP verkocht heeft aan het Talpa van John de Mol.

Talpa-eigenaar John de Mol is nog steeds mede-eigenaar van TMG, wat nu onderdeel is van Mediahuis. SDM, met hun achtergrond in Parool, Trouw en Volkskrant, heeft zich als investeringsfonds naast NRC Media en Mediahuis ook flink ingekocht in De Persgroep, als trouwens ook in bijvoorbeeld De Correspondent. Allemaal organisaties die niet zo onafhankelijk zijn als ze moeten lijken, ze opereren in een groot netwerk van belangen en afhankelijkheden.

Conclusie

Waar op televisie nog drie spelers waren, zie je in krantenland nog slechts twee spelers. Beiden technisch gezien in buitenlandse handen met een ondoorzichtig netwerk van belangen, afhankelijkheden, investeringen, rijke figuren en holding maatschappijen. Partijen die allemaal tevreden gehouden moeten worden.

Je mag als Nederlandse krantenlezer dus kiezen: neem je je nieuws af van een Belgisch mediaconglomeraat óf neem je je nieuws af van een Belgisch mediaconglomeraat. Je kunt kiezen tussen eenheidsworst van Van Thillo of die van het ondoorzichtige belangennetwerken van Ysebaert.

Op naar onafhankelijke media!

Of je kunt uiteraard bewust kiezen voor iets anders. We zijn onlangs gestart op gezondemedia.nl met een verzamelplaats voor onafhankelijke berichtgeving. We starten met het samenbrengen van onderzoekers en schrijvers over gezondheid en spiritualiteit omdat dit – volgens ons – twee belangrijke onderwerpen zijn waar onafhankelijke berichtgeving nodig is. Wij willen dit later uitbreiden met interessante visies over andere onderwerpen, zoals milieu, samenleving, economie, politiek, etc.

De website gezondemedia.nl is net van start. De blog Bouwen aan Beter documenteert de plannen en achtergronden daarvan. We zijn bezig met het ontwikkelen van een onafhankelijk en decentraal platform om het vrije woord een kans te geven: Platform Bewuste Media. Binnenkort volgt meer informatie over de achtergronden en plannen voor dit nieuwe platform.