Kies gewoon de gewilligste journalist

We zagen in de berichtgeving onlangs dat journalisten voorheen omgekocht werden om de “juiste” boodschap te verkondigen. We zagen dat journalisten zich tegenwoordig op eigen initiatief aanbieden bij de inlichtingendiensten voor informatie. Dit zijn journalisten die daarna berichten publiceren met precies de gewenste inhoud.

Wanneer journalisten zichzelf gewillig aanbieden, krijgt de journalistiek ineens een heel andere dynamiek.

Een kunstmatige realiteit vormgeven

Sharyl Attkisson opent met haar boek The Smear de ogen over het werkelijke functioneren van de journalistiek. Het boek staat vol van concrete voorbeelden hoe de journalistiek gebruikt wordt om de publieke opinie te beïnvloeden met voorgekookte berichtgeving.

Een PR-functionaris die aan een buitenlandse verkiezingscampagne heeft gewerkt, vertelt me [Sharyl] dat veel buitenlandse nieuwspublicaties zich openlijk inzetten voor een politieke kandidaat, en actief de kunstmatige realiteit vormgeven die het publiek ziet. […] “Twee [buitenlandse] kranten belden me en zeiden in feite: ‘Vertel ons wat je wilt dat we rapporteren, geef ons de informatie en vertel ons wanneer je wilt dat we het publiceren.'” Vanzelfsprekend was die service goed voor hem en zijn kandidaat. “Het was in mijn voordeel,” zegt hij, “maar zelfs ik vond dat het een beetje schandalig was.”

Journalisten omkopen is niet meer nodig als ze gewillig aan je lippen hangen. PR-medewerkers van politici, overheden, inlichtingendiensten en invloedrijke bedrijven kunnen tegenwoordig kiezen uit een lange lijst van gewillige journalisten die paraat staan om de gewenste nieuwsgeving te realiseren in de gewenste bewoording, op het gewenste moment.

Onderhandelen over de vragen

Attkisson beschrijft in The Smear het fenomeen Transactive Journalism. Transactive is Engels voor uitwisseling en handel. Ze doelt hiermee op journalisme als transactie, ofwel: berichtgeving tot stand gekomen in goed onderling overleg.

Toegang tot politieke kopstukken is tegenwoordig een carrière-maker voor journalisten. Krijg jij een exclusief interview met bijvoorbeeld een Clinton, dan ben je een gewaardeerd journalist met waardevolle connecties! Zo wordt in The Smear als voorbeeld van transactioneel journalisme beschreven hoe Mike Allen van Politico in 2013 communiceert om een interview te krijgen met Chelsea Clinton. Hij neemt contact op met Philippe Reines, een assistent van Hillary Clinton die actief was bij de US State Department. Mike Allen e-mailt naar Reines:

“Niemand naast mij zal [Chelsea] een vraag stellen, en jij en ik zullen de vragen precies op voorhand afspreken. [..] Het interview zal geen verrassingen hebben: ik zal met jou aan onderwerpen werken en zal beginnen met alles wat zij wil bespreken of openbaar wil maken. Sneller dan een netwerkhit, en je bereikt een publiek dat voor jou belangrijk is zonder enig risico. […] Ik doe alsof ik je een spontane vraag stel. Jij doet alsof je niet wist dat de vraag kwam en je kan je ingestudeerde antwoord presenteren. Ik zal acteren verrast te zijn. Misschien zal ik een wenkbrauw omhoog trekken, mijn hoofd licht kantelen, en rechter in mijn stoel gaan zitten als je antwoord.”

Zie onder andere ook hier. Dit is uiteraard geen onderhandelen meer, dit is volledige onderwerping.  En nog kreeg Allen uiteindelijk zijn interview niet. Maar dit gedrag is geen uitzondering. Mike Allen is ook bepaald geen kleine journalistieke speler. Hij schrijft frequent voor o.a. de New York Times en Time. Het is duidelijk dat ‘interviews’ van journalisten met kopstukken tegenwoordig niet meer kritisch zijn en volledig ingestudeerd worden. Met deze interviews wordt uitsluitend de vooraf vastgestelde gewenste visie verkocht.

Een “gespierde” toespraak

Het is duidelijk dat politici tegenwoordig eenvoudig berichtgeving dicteren. Dit gaat zelfs zover dat ze specifiek te gebruiken woorden voorschrijven. Lees bijvoorbeeld hoe journalist Marc Ambinder en Philippe Reines vooraf afspraken dat Clinton’s speech omschreven moest worden als ‘muscular’, gespierd. En zo geschiedde. The Atlantic publiceerde het gewenste bericht precies zoals door Clinton en Ambinder werd uitgewerkt.

Maar daar bleef het niet bij. Zoals het gaat wordt dit type berichtgeving breed herhaald in de gelieerde media. De Columbia Journalism Review aan het woord:

  • Een verslaggever van de New York Times gebruikte het woord ‘gespierd’ ook voor dezelfde toespraak, maar vertelde de redacteur dat er geen deal was. “Mijn gebruik van het woord gespierd heeft mogelijk een gebrek aan originaliteit weerspiegeld,” zei de verslaggever, “maar het weerspiegelde geen overeenstemming.”
  • De Daily News in New York zei over diezelfde toespraak dat Clinton “de kamer met assistenten vulde en haar team sprak over de ‘gespierde’ benadering die ze zou volgen richting Iran.”
  • De Boston Globe, die het artikel samenvoegde uit diverse persbureau publicaties, gebruikte blijkbaar de bewoording van The Times en merkte de ‘gespierde toon en het overweldigende bereik’ van de toespraak op.
  • In het American Morning-programma van CNN merkte John Roberts op: “De speech werd door haar assistenten als ‘gespierd’ beschreven.”
  • De Washington Post zei dat Clinton, toen minister van Buitenlandse Zaken, harder over Thailand sprak, “een van de vele gespierde uitspraken die zij deed tijdens haar reis naar Azië, blijkbaar om haar posities duidelijker af te bakenen dan voorheen.”
  • CNN’s Gloria Borger, met de vraag of Clinton buiten het Witte Huis stond, zei: “ze had misschien een meer gespierde reactie op Iran gewild, maar de president was degene die moest besluiten om de trekker over te halen.”

OK, duidelijk, het beleid van Clinton is dus “gespierd”. De media is daarmee inderdaad ‘actief de kunstmatige realiteit aan het vormgeven die het publiek ziet‘, precies zoals de geïnterviewde PR-functionaris omschreef.

Dit gebeurt ook in Europa en Nederland. Lees bijvoorbeeld eens het boek ‘Gekochte journalisten‘ van journalist Udo Ulfkotte of ‘Journalist te koop‘ van journalist Arnold Karskens.

Dat kan beter

Het is ondertussen duidelijk dat berichtgeving in de grote media, zeker als die politiek geladen is, het product is van een belangenspel tussen journalisten en PR-medewerkers. PR-medewerkers kunnen tegenwoordig kiezen uit een lange lijst van journalisten die volgzaam aan de leiband lopen in afwachting van een “exclusief bericht.”

Tijd dus voor een alternatief voor de grote media. We zijn zeer onlangs met Platform Bewuste Media een nieuw initiatief gestart om het onafhankelijke en vrije woord weer een kans te geven. We zijn bijvoorbeeld al gestart met GezondeMedia.nl. Volg onze blog op Bouwen aan Beter voor meer informatie over onze initiatieven.