Afgelopen maanden hebben we op Bouwen aan Beter gekeken naar het functioneren van journalistiek en de grote nieuwsmedia en vastgesteld dat dit beter kan. In een nieuwe serie berichtgeving kijken we naar internet als robuust middel voor uitwisseling van berichtgeving.

We zagen in voorgaande berichtgeving dat met decentrale communicatie een netwerk ontstaat dat bestand is tegen de grootst mogelijke aanval. We kijken nu hoe decentralisatie werkt bij informatie-uitwisseling.

Waarom centralisatie geen goed idee is

We zagen in het vorige bericht dat internet een robuuste oplossing is omdat het werkt middels een decentrale aanpak: data verspreid over de planeet op meerdere met elkaar communicerende computersystemen. Door deze decentraliteit is het veel minder gevoelig voor aanval en uitval.

Wat je in de praktijk nu echter ziet zijn grote, gecentraliseerde, ‘slurp-alles-op’ en ‘controleer-de-toegang’-bedrijven zoals Facebook (met Whatsapp en Instagram), Google, Microsoft en Twitter. Dat is uiteraard niet zoals het bedacht was. En deze oplossing is bepaald niet bestand tegen aanval en uitval.

Heb je namelijk een ongewenste mening dan word je eenvoudig buitengesloten. Is de grote media het heel erg met je standpunt oneens? Dan word je zelfs gecoördineerd in 1 dag tijd van ALLE platformen verwijderd. En dan heb je van de ene op de andere dag ineens geen toegang meer tot bijvoorbeeld de 2.2 miljard gebruikers van Facebook, de 1 miljard gebruikers van Facebook’s Instagram, de 1.5 miljard gebruikers van Facebook’s Whatsapp, de 1.3 miljard gebruikers van Facebook Messenger of bijvoorbeeld de 1.9 miljard gebruikers van Google’s Youtube.

Ook verdwijn je bij ongewenste inzichten zomaar ineens uit de zoekresultaten van marktleider Google.

De Ommuurde Tuin / Walled Garden

Dit brengt ons bij een belangrijk concept: de walled garden. Dit betekent letterlijk de ommuurde tuin.

Een ommuurde tuin is een tuin omsloten door hoge muren voor tuinbouw in plaats van veiligheidsdoeleinden, hoewel oorspronkelijk alle tuinen zijn ingesloten voor bescherming tegen indringing van dieren of mensen. (Bron: Wikipedia)

Vervang ’tuinbouw’ in bovenstaande definitie voor het maximaliseren van macht, winst én controle over de uitgewisselde informatie en je hebt een werkende definitie voor gebruik in dit betoog te pakken.

Niet alle diensten op internet zijn namelijk gelijkwaardig gemaakt. Sommige diensten zijn open voor gebruik door een ieder, anderen worden aangeboden als streng gecontroleerde walled garden.

We vergelijken e-mail en Facebook

Een voorbeeld van een open systeem is bijvoorbeeld e-mail. Een voorbeeld van een gesloten systeem is Facebook. Het hele Facebook eco-systeem staat onder strenge curatele van Mark Zuckerberg en personeel als algemeen directeur en rechterhand Sheryl Sandberg. En die beslissen over en voor elke Facebook gebruiker.

We vergelijken de werking van e-mail – een open en inclusieve uitvinding uit de jaren ’70 – met die van Facebook – een gesloten en uitsluitende uitvinding uit 2004.

E-mail: Gebruiker 1 wil een bericht sturen naar Gebruiker 2. Gebruiker 1 stuurt een bericht naar e-mailserver 1. E-mailserver 1 geeft het bericht door aan e-mailserver 2. E-mailserver 2 levert het bericht uiteindelijk af aan gebruiker 2. Wil gebruiker 3 een bericht versturen aan gebruiker 2? Dan sluit hij zich aan bij een eigen e-maildienst en is vervolgens klaar voor het versturen en ontvangen van e-mail met iedereen op internet die ook e-mail wil versturen en ontvangen.

Facebook: Gebruiker 1 wil een bericht sturen naar Gebruiker 2. Gebruiker 1 stuurt het bericht naar Facebook. Facebook levert het (indien toegestaan) af aan Gebruiker 2. Nu Gebruiker 3. Die kan uitsluitend aansluiten op Gebruikers 1 en 2 door zich ook als klant in te schrijven bij het bedrijf Facebook met alle negatieve gevolgen van dien.

Gebruiker 3 kan geen eigen Facebook server starten en die gebruiken om te communiceren met Gebruiker 1 en 2. Facebook is een walled garden: een gecentraliseerde en gesloten dienst. Gebruiker 3 krijgt dus geen toegang tot Gebruikers 1 en 2. Je kan uitsluitend werken met Facebook wanneer jij je ziel verkoopt aan Facebook in ruil voor ‘prachtig blauw gekleurde spiegeltjes en kraaltjes’.

De gecentraliseerde macht van Facebook

Alle gebruikers van Facebook zijn voor hun communicatie volledig afhankelijk geworden van de grillen van Facebook. Facebook besluit wie wel en niet van Facebook gebruik mag maken. Wanneer je iets zegt dat Facebook niet aanstaat, dan wordt jouw bericht onderdrukt of word je eenvoudig de toegang ontzegt. Dan heb je voor de volle 100% pech, zonder aanspreekpunt voor beroep. En als je niet oppast, dan ben je zonder het te weten betrokken in een lelijk sociaal experiment rondom emotionele besmetting.

Facebook gaat goed zolang Facebook geen monopolie heeft, maar dat heeft het wel. Het gaat goed zolang Facebook geen zeer politieke gekleurde mening heeft die het vervolgens doordramt, maar dat doet Facebook wel. Het gaat goed zolang Facebook geen censuur pleegt, maar dat doet Facebook wel. En dan hebben we het nog niet eens over je privacy gehad… Facebook gooit je privé informatie continu in de uitverkoop.

We bespreken hier Facebook als ‘favoriete misdadiger‘, maar hetzelfde geldt in meer of mindere mate ook voor Google, Whatsapp, Instagram, Reddit, Tumblr, Twitter, Apple, Microsoft, Amazon, etc.

Vergelijk nu Facebook met e-mail. Er zijn uiteraard wat technische beperkingen, maar er is los van de rechterlijke macht bij criminaliteit in principe geen partij die kan dicteren wie wel en niet mag e-mailen. Er is bij e-mail ook geen partij die dicteert wat er wel en niet verstuurd mag worden per e-mail. Er is bij e-mail geen partij die kan besluiten jouw berichten achter te houden. Er is bij e-mail geen partij die andere berichten voorrang geeft.

De magie van federatie

De magie van internet is de slimme onderlinge communicatie tussen diensten op internet. Omdat e-mail een goed gedocumenteerde, open standaard is kan je als gebruiker gemakkelijk aansluiten op het e-mail netwerk. Het onderling versturen van berichten tussen samenwerkende servers/diensten heet in de technische wereld federation. Een blik op de definitie via Van Dale:

fe·de·ra·tie (de; v; meervoud: federaties) 1: bond van samenwerkende (hun zelfstandigheid behoudende) verenigingen, staten

Nu gaat het uiteraard niet over verenigingen of staten, maar samenwerkende internetcomputers (zogenaamd: servers) die een dienst leveren. Begrijp dat e-mail werkt door de magie van federation. Federatie is de methode die e-maildiensten gebruiken om onderling e-mail uit te kunnen wisselen. De techniek van federatie maakte van internet wat het is: een robuust netwerk van servers die onderling gegevens uitwisselen.

Je kan als klant van Ziggo door samenwerkende servers (federatie) eenvoudig een e-mail sturen naar klanten van KPN. En als jij hieraan wilt meedoen zonder je berichten volledig bij Ziggo of KPN in beheer te geven, registreer je voor een e-mailadres bij Google met Gmail of bij Microsoft met Hotmail. Of wellicht toch beter via betaalde diensten zoals FastMail of ProtonMail van CERN. Of als je meer controle wilt, regel je voor weinig geld een eigen e-mailadres bij bijvoorbeeld Greenhost of één van de vele andere partijen die dat eenvoudig voor je kunnen regelen. Voor een paar euro per maand heb je e-mail in eigen beheer, heel prettig.

Je kan zelfs een geheel eigen e-maildienst starten. De gemiddelde e-mailgebruiker hoeft dat niet te doen, uiteraard, maar de open natuur van e-mail maakt het voor iedereen mogelijk op allerlei manieren aan te sluiten. Daar zijn diverse gratis software pakketten voor beschikbaar, zoals Dovecot, Exim of Zimbra of je bouwt desnoods zelf wat. Het is even puzzelen, maar dat is voor techneuten goed te doen. Je eigen e-mailserver sluit vervolgens eenvoudig aan op andere e-mailservers en door de magie van federatie … voila!

Conclusie

We zullen in de toekomst in immer afnemende mate kunnen communiceren over onze samenleving, vreemd gedrag van het grootbedrijf en ‘onze’ volksvertegenwoordiging via de bekende partijen als Google en Facebook.

Het grootbedrijf, waaronder alle bekende namen in Silicon Valley, worden in toenemende mate gebruikt om met kundige counter-insurgency activiteiten elk alternatief geluid zo snel en volledig mogelijk de mond te snoeren. En doen ze dat niet vrijwillig uit zichzelf (meestal wel) dan wel onder druk van de EU: en wel binnen één uur.

Gelukkig hebben we gezien dat het ontwerp van internet diverse mogelijkheden biedt. We hebben met dit bericht het criterium gezien waarmee we oplossingen selecteren die het ons mogelijk gaan maken te blijven communiceren zonder tussenkomst van de EU, Ollongren, Facebook en Google. Namelijk: decentraliteit en decentrale berichtuitwisseling onder de noemer federation.

Informatie-uitwisseling op basis van federation biedt ons mogelijkheden. Volgend bericht gaan we kijken naar een aantal bekende en minder bekende informatie-uitwisselingsdiensten. We stellen vast of die centraliserend werken of juist decentraliserend. We zullen zien: er zijn ook diensten die wel aan de eisen voldoen. Ze bestaan én zijn zelfs al volledig operationeel. Dat biedt de nodige mogelijkheden!