In het vorige bericht zagen we drie bewegingen richting toenemende censuur: van het bedrijfsleven zelf, door de overheid zelf en door het bedrijfsleven in samenwerking met de overheid.

Het consumeren van berichtgeving van onafhankelijke onderzoekers en schrijvers blijkt lastiger dan je op het eerste gezicht zou denken. We kijken in een nieuwe serie berichten naar het toenemend censuur op internet. In dit bericht: Overheden.

Nederlandse slachtoffers van nepnieuws

Het kan je niet ontgaan zijn. Nederlanders zijn en masse ten prooi gevallen aan Russische trollen. Met grote en invloedrijke wereldwijde campagnes – ook in Nederland – heeft Rusland hele samenlevingen ontwricht en misleid.

Met grote hoeveelheden misleidende informatie en reclames, voornamelijk verspreid via Facebook en Twitter, veroorzaakte Rusland populistische opstanden waardoor de Brexit en Trump tot stand kwamen. Russisch nepnieuws vormt daarmee een concrete bedreiging voor de democratie. Omdat de Brexit en Trump om oneigenlijke reden tot stand zijn gekomen, dienen die bestreden te worden. En met de verkiezingen in maart en mei 2019 is het hoog tijd nepnieuws nog grondiger te bestrijden!

Bovenstaande alinea’s zijn althans het verhaal dat ons wordt voorgehouden. En we hebben zelfs een minister gekregen die past bij dit verhaal. We werden gezegend met het aanstellen van D66-minister Ollongren, van Fins adellijke achtergrond niet de minste. En dit bleef uiteraard niet zonder resultaat. Nepnieuws-minister Ollongren was in het nieuws met uitgebreide campagnes tegen ‘nepnieuws’ rondom de verkiezingen van 2019.

Maar wat is nu eigenlijk nepnieuws?

Voordat we naar de inhoud kijken, eerst de definitie volgens Wikipedia:

Nepnieuws (in het Engels fake news) is desinformatie verhuld als nieuws, die verspreid wordt via websites, sociale media en traditionele media, met als doel het maken van winst of het beïnvloeden van de publieke opinie.

Het standpunt van Minister Ollongren is duidelijk: “De verspreiding van desinformatie met als doel de democratische rechtsorde te ondermijnen en destabiliseren is een reële dreiging”.

Halbe Zijlstra was begin 2018 geopolitiek aan het bedrijven – ruzie aan het zoeken met Rusland – op basis van leugens over Rusland. De leugens van Halbe Zijlstra werden breed herhaald in de grote media.

Waren de veel gepubliceerde leugens van Zijlstra nepnieuws? Nee. Uitspraken van liegende ministers met als doel uiteraard de democratische rechtsorde te ondermijnen, betreffen geen nepnieuws. Direct wordt door de minister verantwoordelijk voor nepnieuwsbestrijding dus een invulling gegeven aan welk type desinformatie nepnieuws betreft.

Het ontstaan van de term nepnieuws

Sharyl Attkisson onderzocht voor haar boek The Smear het ‘spontane’ ontstaan en groeien van de term ‘fake news’ in 2016. Ze traceerde het tot een publicatie van FirstDraft uit september 2016. De publicatie is te zien in bovenstaande afbeelding.

FirstDraft bleek bij nader onderzoek (mede) opgericht en gefinancierd door Google baas Eric Schmidt. En niet toevallig, Eric Schmidt en Hillary Clinton kunnen het samen goed vinden. Toen Clinton verloor van Donald Trump in de verkiezingen van november 2016, werd het bij velen in de VS ineens menens. Ook bij Google, de bedrijfsleiding was volledig van slag, tot tranen toe. Team Hillary Clinton en het media grootbedrijf stelde vast dat de grote media haar grip over de lezer verloor.

De nieuws consumerende mens kon dus sinds november 2016 ineens niet meer vertrouwd worden te oordelen over berichtgeving. Al die ‘domme lezers’ moesten geholpen worden, door de overheid én het grootbedrijf, bij het consumeren van nieuws.

Ineens werd er wereldwijd druk gedebatteerd over het beschermen van de bevolking tegen nepnieuws. Onder dreiging van de populistische opstand besloot men nieuwsgeving en nieuwsdeling beter onder de duim te krijgen. Ineens werd er druk gewerkt aan systemen om nepnieuws structureel te weerleggen.

Angst voor Russische nepnieuws campagnes

Zoals we eerder schreven kreeg de EU een eigen anti-nepnieuwsdienst genaamd EUvsDisinfo, of bureaucratisch vollediger: de European External Action Services East Stratcom Taskforce.  EUvsDisinfo is volstrekt duidelijk over wat wel en niet kwalificeert als desinformatie en nepnieuws.

De About Us pagina van EUvsDisinfo leert: “Het team werd opgericht in maart 2015 nadat de staatshoofden en regeringsleiders van de EU de noodzaak hadden benadrukt om Ruslands voortdurende desinformatiecampagnes ter discussie te stellen.” Nepnieuws wordt gedefinieerd als onwelgevallige informatie welke niet door het Westerse media grootbedrijf wordt verspreid. Dat verklaart uiteraard waarom berichtgeving met stelselmatige leugens van Nederlandse politici geen nepnieuws betreffen.

Elke vorm van kritiek in de samenleving wordt echter afgedaan als door Rusland geïnspireerde misleiding. We hebben rondom de verkiezing van Trump en de Brexit namelijk geleerd van het media grootbedrijf dat populistische verkiezingsuitslagen niet te wijten zijn aan onpopulariteit van het beleid van politici, maar het resultaat zijn van de propaganda door Poetin.

Na het uitbreken van de gele hesjes demonstraties in Frankrijk, bijvoorbeeld, werd de reden aangehaald: Rusland! Het feit dat Macron en zijn beleid gewoon zwaar onpopulair waren, zoals alle demonstranten duidelijk uitspraken en eindeloos herhaalden, werd blijkbaar niet als aanleiding gezien. Rusland! Alarm: Rusland! Men is daarbij, om verklaarbare redenen (framing), ook verzot geworden op het gebruik van het woord ’trollen’.

Ook bij onze supranationale overheden: VN, EU en NAVO

De Verenigde Naties dicteren, in het Migratiepact, dat de Nederlandse overheid goede geluiden over migratie en migranten dient te belonen met subsidies en dat kritische geluiden (zoals objectieve statistiek!) over migratie door de overheid bestraft dienen te worden met boetes. De journalistiek moet ingezet gaan worden om te propageren vóór massa-immigratie.

Het Migratiepact schrijft voor dat overheden positieve berichtgeving over migratie moeten stimuleren door journalisten daarvoor op te voeden. Het pact beschrijft dit als “het gevoelig maken en sensibiliseren van journalisten over migratie-gerelateerde kwesties.” Herinner dat Mark Harbers (VVD) namens Kabinet Rutte de handtekening eronder heeft gezet. Ze vinden dit een goed idee, ze gaan dus binnenkort journalisten sensibiliseren.

En daarbij hoort uiteraard ook het “sensibiliseren” van de vrijheid van meningsuiting. Weet dat de EU en de Europese Rechtbank voor Mensenrechten onlangs godslastering-wetgeving geherintroduceerd hebben in Europa. De vrijheid van meningsuiting beschermt volgens de Europese Rechtbank namelijk geen kritiek op profeten. Als je in Europa profeten die bijzondere dingen deden met kinderen bespreekt, dan ben je vogelvrij verklaard. Zie je hier wellicht ook een trend?

Het blijft uiteraard niet bij “gevoelig maken en sensibiliseren.” Het grootbedrijf wordt structureel ingezet als poortwachter voor het afdwingen van censuur. De bestrijding van nepnieuws resulteerde in april 2018 in een prachtige EU-gedragscode voor online platformen.

De Commissie stelt vandaag [26-4-2018] een EU-brede praktijkcode betreffende desinformatie voor. Daartoe behoren steun aan een onafhankelijk netwerk van factcheckers en maatregelen om kwaliteitsjournalistiek te stimuleren en de mediageletterdheid te bevorderen.

Onafhankelijk factcheckers, zoals Nu.nl? Met het ‘stimuleren’ (lees: subsidies) van kwaliteitsjournalistiek, zoals de NRC? Het bevorderen van mediageletterdheid met anti-nepnieuwscampagnes rondom verkiezingen?

De EU was echter nog niet klaar met haar gedragscode. Die resulteerde namelijk niet snel genoeg in concrete resultaten. En smeken voor censuur bij Zuckerberg door Merkel en Macron werkte uiteraard ook niet voldoende. Met de EU-verkiezingen onderweg werd de EU dwingender: Online platforms krijgen boetes van de EU wanneer ongewenste berichten langer dan 1 uur online staan.

Zelfs de NAVO, met al haar militaire en politieke macht in Europa, speelt ‘nepnieuws’ volledig uit. Heeft u het anti-nepnieuws spel van de NAVO, ‘Newshero‘, al gespeeld op Facebook? Spelers verdienen punten door uitsluitend voor nieuws van het media grootbedrijf te kiezen. De NAVO stimuleert spelenderwijs censuur in een spel gemaakt van jouw belastinggeld.

Nepnieuwsfilters: Meekijken en waarschuwen

Al die ‘domme lezers’, die zich zo makkelijk lieten misleiden, moeten dus geholpen worden bij het lezen van nieuws op internet. Uiteraard kan het niet lang uitblijven voordat geautomatiseerde filters je beginnen te waarschuwen als je naar websites kijkt die niet het officieel goedgekeurde verhaal brengen. En dat is dus precies wat werd gerealiseerd.

In augustus 2017 was browser-leverancier Mozilla, de maker van Firefox, al in het nieuws dat ze bezig waren met het “vechten tegen misinformatie online” en in maart 2018 bleek dat Mozilla daarbij aangehaakt was in de “Fake News”-werkgroep van de Europese Unie. Het lijkt logisch dat Mozilla voornemens is de definities van de Europese Unie te volgen voor het detecteren en signaleren als je nepnieuws-sites bezoekt.

En Microsoft, op hun beurt, deed vervolgens precies dat. In augustus 2018 zocht Microsoft de publiciteit op over het financieren van de ontwikkeling van Newsguard en in januari 2019 was het eindelijk zover. Microsoft, leverancier van browsers Internet Explorer en Edge, ging de Newsguard software standaard meeleveren met de Edge browser, onder andere op iOS (iPhone) en Android. Zie in onderstaande schermafdruk de groene Newsguard-vinkjes in actie.

Newsguard is software die met je meekijkt terwijl je surft over internet, en automatisch bij elke website die je bezoekt aangeeft hoe betrouwbaar die volgens hen is. We leren al direct dat CNN volledig betrouwbaar nieuws verstrekt en RT (Russia Today) vooral heel onbetrouwbaar is. Newsguard blijkt dan ook een initiatief van journalisten en wordt naast Microsoft onder andere gesubsidieerd door de Knight Foundation, een belangengroep voor de promotie van journalistiek.

De Newsguard-software is uiteraard ook beschikbaar gesteld voor Google’s Chrome en Mozilla Firefox. Daarnaast stimuleert Google op hun beurt ook de grote journalistieke partijen. Google had in maart 2018 300 miljoen dollar beschikbaar gesteld voor “het versterken van kwaliteitsjournalistiek” en in juni 2018 via YouTube nog eens 30 miljoen. Het expliciet genoemde doel? De grote uitgeverijen aan abonnees helpen. Voor het officieel goedgekeurde verhaal is uiteraard genoeg geld beschikbaar.

Internetfilters geïnstalleerd door overheden

Uiteindelijk zijn blokkerende filters het meest effectief als overheden die opleggen. Dus zie je de industrie precies dat nastreven. In Nederland was vooral Stichting Brein – behartiger van de belangen van de internationale film- en muziekindustrie – in de weer voor het realiseren van door de overheid goedgekeurde internetfilters. Dit werd vervolgens realiteit met een blokkade van de illegale download-website The Pirate Bay. De internetproviders die zich hebben verzet tegen dit type firewalls en censuur, zijn vervolgens gedwongen te betalen aan Stichting Brein.

Met het introduceren van internetblokkades door de Nederlandse overheid, begeeft Nederland zich op een gladde helling. In het Verenigd Koninkrijk bestaan dit type blokkades al sinds 2013. Daar werd besloten een landelijke filter te verplichten voor alle internetproviders. Het doel van de overheid onder premier David Cameron was de kinderen te beschermen door pornografie ontoegankelijk te maken, dat kan je uiteraard niet zomaar aan ouders overlaten.

De theorie en praktijk bleken verschillend, er verdween flink meer. Sites over seksuele opvoeding werden ook geblokkeerd. Maar ook websites van bibliotheken, kinderbescherming, liefdadigheidsinstellingen, etc. Ondertussen is 1 op de 5 websites op internet daar niet meer toegankelijk.

En uiteraard maakt ook de overheid zelf handig gebruik van het porno-filter om door henzelf bestempelde ‘extremistische websites’ te blokkeren. En uiteraard maakt het grootbedrijf handig gebruik van het porno-filter om hun copyrights en intellectueel eigendom te beschermen.

Als je eenmaal begint aan het censureren en filteren…

Conclusie

De vrijheid van meningsuiting zonder toegang tot geuite meningen is uiteraard knap waardeloos. Het beperken van de mogelijkheid tot het horen van andere geluiden is waar de overheid nu op inzet. Dit doet de overheid uiteraard niet alleen, hiervoor heeft het partners, zoals Facebook, Twitter, Microsoft, Mozilla en Google.

En succesvol. Rondom de verkiezingen van 2018 had Facebook bijvoorbeeld een Fake News War Room ingericht waar tientallen medewerkers 24 uur per dag het nieuws censureerden. NOS rapporteerde hierover en vroeg zich in de titel reeds af of het wel voldoende was. De NOS citeerde een Facebook-teamleider over hun nieuwe activiteiten:

“In onze ogen is dit waarschijnlijk de grootste bedrijfsbrede heroriëntatie sinds we onze focus hebben verlegd van desktop naar telefoons”, zegt Facebook-teamleider Chakrabarti. De ruimte is niet alleen bedoeld voor de Amerikaanse midterms, ze monitoren er ook de verkiezingsstrijd in Brazilië, evenals andere verkiezingen die de komende tijd gaan spelen.

Informatie, meningen en nieuws bereikt ons slechts nog wanneer het goedkeuring geniet van zowel de Verenigde Naties, de Europese Commissie, de Nederlandse overheid als ook het media grootbedrijf van Facebook en Google. Wanneer je een andere mening hebt dan verspreid je nepnieuws en moet jij bestreden worden. En bestreden wordt je, en wel op je eigen kosten.

We kijken in het volgende bericht verder naar censuur door het Silicon Valley grootbedrijf.