We zagen in vorige berichtgeving dat er bedrijven zijn die zich inzetten om de media grootschalig partijdig te bespelen met talking points. Onlangs waren ook de praktijken van een bedrijf uit het Verenigd Koninkrijk groot in het nieuws. Trump maakte tijdens de verkiezingen gebruik van de diensten van Cambridge Analytica. Dit bedrijf maakt gebruik van “Social Media”-diensten aangeboden door Facebook en Twitter om gericht de bevolking te bespelen voor hun opdrachtgevers.

In de uitzending van Channel 4 over Cambridge Analytica specifiek werd door het management van het bedrijf aangeboden om nepnieuws te creëren. Dit betrof diensten van moederbedrijf SCL Group. En dat bedrijf biedt zeer interessante diensten aan.

Strategic Communication Laboratories

SCL Group kwam in 2005 al in het nieuws vanwege het feit dat SCL een nieuwe doelgroep wilde aanboren, de militaire industrie. SCL omschrijft zichzelf als volgt:

The first private-sector provider of psychological operations, has been around since 1993, with niche specialties as psychological warfare, public diplomacy, and influence operations.

Dat klinkt niet heel gezond. Een blik op de definities:

• Psychological warfare is elke actie die voornamelijk wordt uitgevoerd met psychologische methoden met als doel een geplande psychologische reactie bij andere mensen op te roepen.
• Public diplomacy is het verspreiden van misinformatie en propaganda naar de bevolking om een bepaalde dialoog te starten om mensen te informeren en overtuigen.
• Influence operations (ook bekend als information operations) betreft het verzamelen van tactische informatie over een tegenstander en de verspreiding van propaganda in het nastreven van een concurrentievoordeel.

Dit bedrijf, dat niet gericht is op overheden maar op het bedrijfsleven, zet zich in om grootschalig bevolkingen te beïnvloeden. En doet dat ook gericht op eigen (Westers) grondgebied. En dat beïnvloeden gaat op basis van misinformatie en propaganda, ofwel: nepnieuws.

Nepnieuws fabricage

SCL adverteert zijn diensten met een ingebeeld scenario, een uitbraak van de pokken. Hoe precies een pokken-uitbraak in Londen zou ontstaan, daar zegt het bedrijf niets over, dat is wellicht iets om eens over na te denken. Maar goed, we citeren het bericht uit 2005 over de diensten van SCL:

De regering staat voor een dilemma: het is nodig dat mensen thuis blijven, maar als de uitbraak in het nieuws komt, dan kan er massale paniek ontstaan als mensen de stad ontvluchten en het virus met zich meedragen.

Een schimmig mediabedrijf [red: SCL] stapt in om een geavanceerde campagne van massale misleiding te organiseren. In plaats van het publiek attent te maken op de pokkenbedreiging, richt het bedrijf een hightech “ops-centrum” [red: operatie centrum] op om het publiek ervan te overtuigen dat een ongeluk in een chemische fabriek Londen bedreigt.

Terwijl de fictieve giftige wolk de stad nadert, laten tv-nieuwsuitzendingen grafische beelden zien die het pad van de onzichtbare gifstoffen in kaart brengen. Londenaren blijven binnenshuis, vastgelijmd aan de tv, ervan overtuigd dat zelfs een korte wandeling op straat dodelijk kan zijn.

Het pokkenscenario brengt tot in detail in beeld hoe verslaggevers zouden worden gebruikt om desinformatie te ontvangen, met tv- en radiostations die zich dag en nacht bezighouden met berichtgeving. […] Het [ops-centrum] kan alle nationale radio- en tv-uitzendingen overschrijven in tijden van crisis.

Grootschalig journalisten voeden met misinformatie. De bevolking beïnvloeden met namaak TV-opnames en berichtgeving, verspreid over alle nationale zenders (radio & TV), gebaseerd op totaal onware informatie. Grootschalige campagnes met propaganda en misleiding, dat is toch… nepnieuws?

“Als je definitie van propaganda is de communicatie in kaart brengen om iets te doen dat levens gaat redden, is dat prima”, zegt Mark Broughton, public affairs director bij SCL. “Dat is geen woord dat ik daarvoor zou gebruiken.”

Het publiek voorliegen via de grote media

We weten uiteraard dat overheden het grotere publiek “managen” bij crises en dat leugens en misleiding vanuit de hoogste politieke regionen zeer zeker niet geweerd worden. De voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker zegt graag ‘When it becomes serious, you have to lie’, ofwel ‘Als het serieus wordt moet je liegen’. Het geeft goed weer hoe er gewerkt wordt.

SCL Group is echter geen overheid. Dit betreft gewoon een commercieel bedrijf die zijn diensten – voor winst – aanbiedt aan private partijen. Daarbij bieden ze de mogelijkheid de normale berichtgeving weg te drukken. Dat bieden ze niet aan als ze het niet kunnen waarmaken. Ze geven zelf aan dat ze dit al hebben uitgevoerd.

We weten ondertussen dat veel journalisten tegenwoordig niet al te kritisch zijn als hen een “goed verhaal” wordt aangeboden. Zeker niet als het verhaal hen bereikt van meerdere kanten of via PR-medewerkers van partijen als overheden, politici en inlichtingendiensten. Het stellen van kritische vragen en het verifiëren van feiten, herinner de niet bestaande couveuse baby’s uit Koeweit, is daarbij geen vanzelfsprekendheid meer.

Lastige vragen over de opgediende berichtgeving zou immers tussen jou als journalist en het publiceren van je volgende bericht kunnen staan. Zeker als die lastige vragen niet gewenst zijn door de PR-medewerker waar je mee spreekt en je daardoor je toegang kwijtraakt. De journalistiek als vierde macht houdt daarmee de trias politica (wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht) duidelijk niet meer scherp. Dat soort lastige vragen zouden dan immers je carrière kunnen slopen, dat is het uiteraard niet waard.

Dat kan anders

Als de totale misleiding van het volk zo eenvoudig te koop is, en onwaarheden tegenwoordig zonder kritiek overgenomen worden door de journalistiek, hoe betrouwbaar is de ‘kwaliteitsmedia’ – zoals ze zichzelf graag noemen – dan nog? Bekijk bijvoorbeeld deze video van de Weather Channel eens en besluit over de nauwkeurigheid van officiële rapportage over het weer.

Voor de toekomst van vrijheid en democratie in ons land, en het daarvoor benodigde voortbestaan van journalistiek als vierde macht, is het dus van belang dat er naast deze ‘kwaliteitsmedia’ een sterk alternatief bestaat. En dat alternatief is er, enigszins, maar daar dient nog een heleboel gewonnen te worden.

Vandaar dat we zijn gestart met een Platform Bewuste Media. Een eerste resultaat daarvan is al te zien op GezondeMedia.nl. Volg onze blog op Bouwen aan Beter voor meer informatie over onze initiatieven.